آبزی پروری کلید طلایی توسعه اقتصاد سواحل مکران

به گزارش مرکز فروشگاهی، رویکردهای برنامه ریزی، در دو گروه کلی رویکردهای مسئله مبنا و رویکردهای مزیت مبنا دسته بندی می شوند. در رویکرد مسئله مبنا، توسعه و ارتقا یک منطقه بر پایه حل مسائل آن برنامه ریزی می گردد و برنامه ریزان در این رویکرد معتقدند که برای توسعه یک منطقه بایستی مسائل آن را حل کرد. بر مبنای این رویکرد مسائل و مسائل منطقه در زمینه های مختلف مورد آنالیز قرار گرفته و در راستای حل مسائل آن برنامه ریزی صورت می گیرد. اما رویکرد دیگر بر مزیت های یک منطقه تأکید می نماید و بیان می نماید که برای توسعه یک منطقه بایستی به نقاط قوت و پتانسیل های آن توجه داشت و نظام برنامه ریزی را منطبق با آن تنظیم کرد. برنامه ریزان در این رویکرد معتقدند که تمامی مسائل یک منطقه را به دلیل محدودیت های زمانی و مالی نمی توان حل کرد و حل مسائل نمی تواند منجر به توسعه یافتگی مناطق محروم و کمتر توسعه یافته گردد. بنابراین به جای حل مسائل و مسائل بایستی به دنبال برنامه ریزی بر ظرفیت ها و پتانسیل های منطقه بود. درواقع با تمرکز بر مزیت های یک منطقه، زمینهٔ توسعهٔ یک بخش مهیا می گردد و اثرات توسعه ای آن به دیگر بخش های منطقه تسری یافته و منجر به تحریک آن ها می گردد. شکل گیری توسعه در یک منطقه به دلیل ایجاد رشد مالی و ارتقا توانگری ساکنان آن درنهایت منجر به افزایش مشارکت مردم در حل مسائل و بهبود شرایط زندگی در منطقه خواهد شد.

آبزی پروری کلید طلایی توسعه اقتصاد سواحل مکران

توسعه بر مبنای مزیت و کارایی منطقه ای

تجارب زیادی در نقاط مختلف دنیا در زمینه توسعه مبتنی بر مزیت ها و کارایی منطقه ای وجود دارد که با اهداف مختلف توسعه ای برنامه ریزی شده اند. نکته مشترک در تمامی این برنامه ریزی ها تأکید بر ایجاد محرک های توسعه بر اساس یک یا چند مزیت اصلی در منطقه بوده است. برنامه ریزی و سرمایه گذاری بر مزیت های منطقه ای و ایجاد محرک های توسعه ای مبتنی بر آن ها منجر به توسعه همه جانبه در دیگر بخش ها شده و توسعه اقتصادی دیگر بخش ها در این نمونه ها مشهود است. به عنوان نمونه در بندر جبل علی که یکی از بنادر خلیج فارس در کشور امارات متحده عربی است، هدف توسعه ای خود را در طی بیش از 40 سال محقق نموده است و بر اساس یک برنامه توسعه ای بلندمدت، از سال 1977 میلادی فرایند توسعه منطقه آن آغاز شده است. با توجه به موقعیت این بندر نسبت به خلیج فارس و فاصله اندک با دهانه آن، برنامه ریزان مزیت اصلی منطقه را موقعیت و صندلی جغرافیایی و ظرفیت های توسعه بندر آن در نظر گرفته اند و سرمایه گذاری های انجام شده در این زمینه نه تنها منجر به توسعه حوزه پیرامونی بندر جبل علی شده است که توانسته به رشد دیگر شهرهای کشور نیز یاری کند. این بندر در حال حاضر به عنوان عظیم ترین بندر منطقه و نهمین بندر دنیا شناخته می شود.

سواحل مکران دروازهٔ طلایی کشور

سواحل مکران (سواحل دریای عمان) به عنوان نیمه متقارن سواحل خلیج فارس بخشی از پهنه ساحلی جنوب کشور را شکل داده و از ویژگی های منحصربه فردی برخوردار است. سواحل مکران دروازه طلایی کشور به سوی دریاهای آزاد و فرصت هایی ارزشمند آن است و کلید بهره گیری از این فرصت استثنایی توسعه آن است، به طوری که در صورت ایجاد زیرساخت های لازم در منطقه، مکران می تواند نقش بسیار مهم و استراتژیکی را در منطقه ایفا کند. با اینحال علی رغم ظرفیت ها و پتانسیل های موجود، منطقه دچار عقب ماندگی های فراوانی در زمینه های اقتصادی، زیرساختی و ... است. توسعه مزیت محور منطقه مکران عمدتاً بر دارائی های منطقه ای اعم از دارائی های طبیعی دریا، ذخائر شیلاتی، کشاورزی و دامداری، گردشگری و تجارت و دریانوردی سنتی و غیر صنعتی، قطب عظیم حمل ونقل بین المللی در ارتباط با کریدور شمال-جنوب و راه ارتباطی کشورهای حاشیه دریای عمان و حاشیه اقیانوس هند به کشورهای آسیای مرکزی تکیه دارد. در این میان شیلات به عنوان یکی از بخش های مهم و تأثیرگذار توسعه در منطقه مکران همیشه مورد اهمیت بوده است و با توجه به صندلی آن در فراوریات شیلاتی منطقه، در طرح های فرادست موردتوجه قرارگرفته است که استفاده از این مزیت و استقرار ایده ای جدید با نام هاب شیلاتی مکران می تواند منجر به توسعه منطقه مکران شود.

محصولات شیلاتی یکی از بازارهای غذایی عظیم در دنیا

محصولات شیلاتی یکی از محصولات غذایی حیوانی بوده که رشد بسیار بالایی داشته است و پیش بینی می شود که در دهه آینده نیز مجموع فراوری آبزی پروری و شیلات بیش از گوشت گاو، خوک یا طیور استفاده شود. فراوری دنیای محصولات دریایی در سال 2016 حدود 171 میلیون تن بوده که طی سال های 1961 تا 2016 میلادی متوسط رشد سالانه مصرف ماهی با در نظر دریافت رشد جمعیت 1.6 درصدی، حدود 3.2 درصد افزایش یافته است. میزان اشتغال در بخش شیلات برابر با 59.6 میلیون نفر (تمام وقت و نیمه وقت) است که از این تعداد 19.3 میلیون نفر در بخش آبزی پروری و 40.3 میلیون نفر در بخش صیادی اشتغال داشته اند و حدود 14 درصد از این شاغلان را زنان تشکیل داده اند. حدود 85 درصد از جمعیت شاغل در بخش شیلات و آبزی پروری در آسیا ساکن بودند که نشان از تمرکز آبزی پروری در آسیا است. میزان صادرات محصولات شیلاتی در دهه های اخیر در دنیا نیز رشد زیادی داشتند به طوری که از 8 میلیارد دلار در سال 1976 به 143 میلیارد دلار در سال 2016 رسیده است.

هاب شیلاتی، پلی به سوی توسعه مکران

هاب شیلاتی به عنوان یک پارادایم عملیاتی نوآور که پیش تر به آن پرداخته نشده است، مرکزی است که باهدف توسعه منطقه ای با موضوع شیلاتی در یک منطقه ایجاد می شود. این مرکز سعی دارد تا با تمرکز عناصر و عوامل فراوری، ایجاد ارتباطات چند سطحی میان عناصر و تنظیم روابط عمودی و افقی، ظرفیت های شیلاتی منطقه را شکوفا نموده و آن را با زنجیره ارزش دیگر بخش های اقتصادی پیوند دهد. در این راستا هستهٔ مرکزی هاب شیلاتی مشتمل بر سه بخش اصلی نظام برنامه ریزی و تصمیم گیری، تأمین و توسعه بازار و ارائه خدمات پشتیبان در منطقه است. در بخش نظام برنامه ریزی و تصمیم گیری، اهداف کلان و راهبردهای اساسی توسعه منطقه تبین و برنامه ریزی می شود که بر اساس آن راهبردهای کلان در بخش های شیلات و آبزی پروری تبیین می شود. بخش بازار از مهم ترین عناصر مفهوم هاب است که در آن به منظور تأمین دسترسی به بازارها در سطوح مختلف منطقه ای، ملی و بین المللی برنامه ریزی صورت می گیرد. در واقع به منظور ایجاد یک هاب شیلاتی بعد از معین شدن جهت گیری ها و اهداف کلان، تعریف و ایجاد بازار در اولویت نخست است. یک بازار ارتباط میان منابع فراوری و منابع مصرف را تعریف می نماید که یکی از اهداف آن تضمین فروش محصولات تهیه شده و رونق فعالیت های مرتبط با آن و به تبع آن رونق اقتصادی و افزایش توان اقتصادی ساکنین و افراد بومی منطقه است. این امر سبب می شود تا دیگر بخش های اقتصادی نیز تحت تأثیر افزایش توان اقتصادی ساکنان، تحریک شده و آغاز به رشد نمایند. بنابراین نحوهٔ ایجاد و مدیریت بازار در هاب شیلاتی در موفقیت و عدم موفقیت آن بسیار حائز اهمیت است. بخش آخر هستهٔ هاب شیلاتی، خدمات پشتیبان است که به منظور تقویت زیرساخت های منطقه در زمینه های مختلف حمل ونقلی، لجستیکی، آزمایشگاهی، اقتصادی و... سعی در ارائه خدمات و افزایش توان ساکنین آن دارد. در واقع هدف از این بخش افزایش توان رقابتی منطقه و ایجاد یک منطقه متمایز در بخش زیرساختی است.

منابع فراوری و صنایع شیلاتی در مدل هاب شیلاتی

در مدل مفهومی هاب شیلاتی دو عامل خارج از هستهٔ هاب شامل عوامل یا منابع فراوری و صنایع شیلاتی نیز ارائه شده است. این عوامل در ارتباط مستقیم با اجزای هستهٔ هاب شیلاتی بوده و جزء عناصر اجرایی نهایی هاب شیلاتی به حساب می آیند که از آن ها می توان به عنوان پوسته هاب شیلاتی نام برد. منابع فراوری (صیادی و آبزی پروری) عملیاتی ترین عنصر در هاب شیلاتی هستند و بدون آن ها یک هاب شیلاتی نمی تواند فراوریی داشته باشد. در هاب شیلاتی منابع فراوری با عناصر آموزش، تجهیزات و بازار فروش در ارتباط هستند که با تأکید بر این روابط و نحوهٔ ارتباط آن ها می توان بهره وری آن ها و پایداری در فراوری در فصول مختلف را ایجاد کرد. صنایع شیلاتی یکی از دیگر اجزای هاب شیلاتی است که ارتباط تنگاتنگی با تصاحب بازارهای شیلاتی در رقابت مجموعه های فراوریی دیگر دارد. این صنایع با تبدیل مواد خام به محصولات فرآوری شده باارزش افزوده بیشتر، زمینهٔ رشد و توسعه اقتصادی این بخش را تضمین می نماید. درواقع زنده فروشی محصولات شیلاتی به جز مواردی خاص، ارزش افزوده چندانی برای این بخش ایجاد نمی نماید و منافع اصلی در منجمدسازی، فرآوری و فراوری محصولات جدید شیلاتی است. صنایع شیلاتی برای فراوری و افزایش بهره وری خود احتیاج به ارتباط با تجهیزات، آموزش و بازار فروش دارد که نحوه ارتباط آن ها و تعریف سطوح ارتباطی آن دارای اهمیت است. تجهیزات آزمایشگاهی و لجستیکی ازجمله تجهیزاتی هستند که هر یک از صنایع به صورت مجزا توان ایجاد آن را ندارد اما در یک مجموعه هاب به دلیل صرفه جویی های ناشی از تمرکز و تجمع، این خدمات به راحتی می تواند مستقر و مورد بهره برداری قرار گیرند. این در حالی است که نشر دانش به واسطه هم جواری صنایع با یکدیگر و همچنین ایجاد نظام آموزشی مرتبط با صنایع مستقرشده می تواند بهره وری و فرایند توسعه آن را بهبود بخشد.

نکته حائز اهمیت در تشکیلات یک هاب نحوه سازمان دهی و چیدمان ارتباطات در ساختار مدیریتی- اجرایی هاب است. بدان معنا که مدیریت عناصر تشکیل دهندهٔ هاب شیلاتی در یک ساختار منسجم و یکپارچه می تواند محرک توسعه باشد. کما آنکه ممکن است عناصر ذکرشده در یک منطقه وجود داشته باشد اما شاهد رخداد توسعه ای در بخش شیلات و دیگر بخش ها نباشیم. درواقع این عناصر به خودی خود نمی توانند منجر به شکل گیری یک هاب شیلاتی و به تبع آن توسعه ای منطقه ای باشند بلکه این عناصر در یک نظام یکپارچه اثرات توسعه ای خود را بروز می دهند.

مدل مفهومی هاب شیلاتی مکران

سازمان اجرایی مفهوم هاب شیلاتی شامل سه جزء اصلی است که تمامی فرآیندهای بیان شده در آن انجام می شود. این سه بخش شامل عناصر فراوری، مراکز تبادل منطقه ای و مدیریت یکپارچه هاب شیلاتی است که با توجه به موقعیت و صندلی خود نقش های مختلفی را ایفا خواهند کرد. ویژگی های هر یک از بخش های سه گانه در زیر ارائه شده است: عناصر فراوری، مراکز تبادل منطقه ای و مدیریت یکپارچه هاب شیلاتی.

عناصر فراوری: در یک مجموعه هاب شیلاتی شامل دو نوع فراوری صیادی و فراوری آبزی پروری می شود که در مقیاس های مختلف عملکردی در یک تقسیم کار منطقه ای با یکدیگر به فعالیت های فراوریی شیلاتی می پردازند. عناصر فراوری در وضع موجود دارای امکانات و تجهیزاتی است که معین نماینده توان آن ها در صیادی یا آبزی پروری است و معین نماینده مقیاس عملکردی هر یک مراکز فراوریی در منطقه است. این در حالی است که میزان فراوریات هر یک از مراکز فراوریی، نوع محصولات فراوریی و موقعیت دسترسی به بازار نیز در معین مقیاس عملکردی دارای اهمیت است. عناصر فراوریی با توجه به ویژگی هایشان می توانند نقش های مختلفی را در یک تقسیم کار منطقه ای داشته باشند. ازاین رو هر یک از عناصر فراوریی در هاب شیلاتی در یک چارچوب و تقسیم کار منطقه ای سازمان دهی می شوند. این مراکز وظیفه فراوری و تأمین محصولات خام را به عهده دارند. این محصولات با توجه به ویژگی های منطقه می تواند دارای تنوع بوده و شامل انواع مختلفی باشد.

مراکز تبادل منطقه ای: مراکز تبادل منطقه ای مراکزی هستند که ازنظر سلسله مراتب در سطح بالاتر از مراکز فراوریی قرار می گیرند و وظیفه تأمین خدمات پشتیبانی و حمایتی برای این مراکز و همچنین ایجاد ارتباط با سطح بالاتر است. به طوری که در مراکز فراوریی خدمات پشتیبانی اولیه خود را از این مراکز دریافت می نمایند. این خدمات می تواند از نوع خدمات تعمیر و نگهداری باشد و مراکز فراوریی به منظور تأمین خدمات مورداحتیاج خود برای تأمین ابزارهای کار خود از این مراکز استفاده نمایند. صنایع فرآوری سطح دوم نیز می توانند در مراکز تبادل منطقه واقع شوند و خدمات فرآوری محصولات را به صورت اولیه در این مراکز ارائه نمایند. از این طریق اولین ارتباط میان صنعت و مراکز فراوری در این سطح برقرار می شود. نکته قابل توجه در این مراکز توجه به نقش های مختلف هر یک از آن ها است. چراکه با توجه به موقعیت مکانی هر یک از مراکز نسبت به مراکز فراوریی و مراکز فرآوری سطح بالاتر می تواند نقش آن ها را تبیین کند. ازاین رو در یک تقسیم کار منطقه ای می توان نقش های بازار، خدمات پشتیبان، خدمات فرآوری اولیه و غیره یا ترکیبی از آن ها را برای هر مرکز در نظر گرفت. شایان ذکر است که این مراکز می توانند با یکدیگر به صورت افقی یا عمودی ارتباط برقرار نمایند.

مدیریت یکپارچه هاب شیلاتی: مدیریت یکپارچه هاب شیلاتی هسته برنامه ریزی و راهبری مجموعه هاب شیلاتی را به عهده دارد. این مرکز در بالاترین سطح ازنظر برنامه ریزی قرار گرفته است و سیاست های کلان هاب شیلاتی و نحوه ارتباط بین اجزای مختلف هاب را معین می نماید. علاوه بر این خدمات سطح بالای آموزشی، آزمایشگاه های تخصصی، ارزیابی کیفی، خدمات اقتصادی و بانکی نیز در این مرکز ارائه می شود. علاوه بر این، با توجه به صندلی مدیریتی این مرکز، خدمات پیشرفته بازار به صورت بورس ماهی (بازار چندسطحی و چندمقیاسی) که تضمین نمایندهٔ قراردادهای فرامنطقه ای و ایجاد بازارهای بین المللی است، نیز در این مرکز انجام خواهد شد. به نظر می رسد با تمرکز بر مزیت های نسبی مناطق کشور و ایجاد بازارهای بین المللی می توان به توسعه ای همه جانبه رسید.

منبع: اتاق بازرگانی ایران

به "آبزی پروری کلید طلایی توسعه اقتصاد سواحل مکران" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "آبزی پروری کلید طلایی توسعه اقتصاد سواحل مکران"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید