آرامگاه بابا رکن الدین ؛ نگین مجموعه تخت فولاد اصفهان - مرکز فروشگاهی

به گزارش مرکز فروشگاهی، آرامگاه بابا رکن الدین یکی از بناهای تاریخی شهر اصفهان است که در زمان حکومت صفویه در این شهر احداث شده است و مربوط به عارفی بزرگ و نامی است.

یکی از مشایخ و علماء قرن هشتم هجری مسعود بن عبدالله بیضاوی معروف به بابا رکن الدین است که در زمان سلطنت ابوسعید پادشاه مغول در اصفهان می زیسته است. این مرد بزرگ در سال 769 هجری قمری وفات یافت و در ساحل جنوبی زاینده رود مدفون شد. مقام علمی و زهد و ورع این مرد بزرگ باعث شد تا در طول زندگی با نهایت احترام زندگی کند. این احترام و عزت پس از درگذشت وی نیز برقرار بود، به طوری که عده بسیاری از مشاهیر علماء و فقها و شعرا و خوشنویسانی که در اصفهان و سایر شهرهای ایران درگذشتند در مجاورت او به خاک سپرده شدند.

از آن موقع این محل به تدریج به گورستانی بزرگ تبدیل و به نام قبرستان بابا رکن الدین معروف شد. بسیاری از سیاحان و محققان اولین سنگ قبر موجود در مزارستان تخت فولاد را متعلق به او می دانند. به طور کلی بقعه بابا رکن الدین با گنبد بسیار زیبای آن علاوه بر آن که آرامگاه یکی از عرفا و زهاد و دانشمندان قرن هشتم هجری است بیانگر هنر هنرمندان و استادکاران و معماران و کاشی کاران برجسته عصر صفوی است که علاوه بر نمایش هنر معماری نمایانگر هنر خوشنویسی خطاطان بزرگ ایران در زمان صفویان و قاجار است. این مکان تاریخی و زیارتی از مکان های بسیار مقدسی است که سال های سال عرفای بزرگ در آن به عبادت پرداخته و به سلوک های عرفانی بسیاری رسیده اند. این اثر در تاریخ 9 مرداد 1312 با شمارهٔ ثبت 201 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

جغرافیای آرامگاه بابا رکن الدین

در ضلع جنوبی زاینده رود و مجاور جاده قدیم شیراز، در گورستان قدیمی اصفهان (تخت فولاد) واقع شده است. این گورستان تا اواخر عهد صفوی به گورستان بابا رکن الدین معروفیت داشته و حتی پل معروف خواجو نیز به پل بابا رکن الدین معروف بوده و شاردن، سیاح فرانسوی صریحا این نکته را ذکر نموده است.

تاریخچه آرامگاه بابا رکن الدین

بر مبنای گزارش های متون تاریخی و روایات محلی، پس از مکاشفه شیخ بهایی در این آرامگاه، بقعه و تکیه بابا رکن الدین مورد توجه کامل بزرگان و عامه مردم نهاده شد و ارادت و توجه مردم به زیارت قبر بابا موجب شد، شاه عباس اول دستور احداث بنای بقعه ای بر سر مزار این عارف را صادر کند و بعضا حتی مهندسی بقعه را به جناب شیخ بهایی نسبت می دهند که البته استاد جلال الدین همایی پس از آنالیز های دقیق روی بقعه و معماری بنا، اصل بنای پنج ضلعی را متعلق به قرن هشتم و نهم قمری می داند که در زمان شاه عباس اول تجدید بنا شده و قسمت جلو خان ضلع شمالی به صورت بنایی چهار ضلعی مشتمل بر ایوانی در وسط با دو اتاق قرینه در طرفین از الحاقات زمان شاه عباس می داند.

در اواخر حکومت شاه عباس اول صفوی ساختمان و گنبد ممتاز بقعه آغاز شد و در سال 1039 هجری قمری یک سال بعد از فوت شاه عباس به خاتمه رسید.

معماری آرامگاه بابا رکن الدین

این بقعه که همچون گنبد بابا قاسم و به شکل کلاه درویشان است. نمای خارجی بقعه بابا رکن الدین و سردر آن کاشی کاری شده است. قاعده این گنبد پنج ضلعی متساوی الاضلاعی است که پنج ایوان مشابه بر گرداگرد محوطه زیر گنبد ساخته شده است. به یکی از اضلاع این پنج ضلعی پیشخوانی اضافه نموده اند. بر این پنج ضلعی گردنی نهاده اند که آن نیز چند وجهی است. بر این گردن سقفی بر پا شده که گنبد داخلی را می پوشاند. این سقف مخروطی شکل، با کاشی های زیبایی به نقوشی به رنگ های آبی دریایی، سیاه و سفید بر زمینه آبی فیروزه ای مزین بوده است. در داخل یکی از این ایوان ها آرامگاه بابارکن الدین واقع شده و روی آن سنگ مرمری به طول بیش از 2 متر و عرض 16.1 متر واقع شده است.

قطعه سنگ مرمر نفیسی نیز به طور عمودی بر آن نصب شده است. کتیبه این سنگ از نظر حجاری و زیبایی خط در عداد شاهکارهای موجود در اصفهان است. کتیبه سردر نیز به خط ثلث بسیار زیبا به رنگ سفید بر زمینه کاشی لاجوردی رنگ به خط محمد صالح اصفهانی و تاریخ 1309 نوشته شده است در زیر این کتیبه نیز لوحی از سنگ پارسی مربع شکل نصب شده است. بر این سنگ تاریخ 1200 هجری قمری کتابت شده و نام میرزا محمد نصیر بایزیدی بسطامی آمده است. این شخص در این تاریخ بقعه را تعمیر و بازسازی نموده است. در مجاورت مقبره بابا رکن الدین چند اتاق کوچک مربوط به یکدیگر وجود داشته که یکی از آن ها به چله خانه معروف بوده و سابق دراویش در این قسمت چله نشینی می نموده اند.

این بقعه از لحاظ نقشه، تناسب کامل معماری، جزئیات بنا و گنبد رک از سایر بناهای موجود در تخت فولاد متمایز و از اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از خصوصیت های استثنایی این بنا، به کار بردن سمبل های عددی چون پنج در پلان بنا و دوازده در گنبد بنا است که به نظر می رسد نشانگر پایبندی و ارادت وی به پنج تن آل عبا و دوازده امام باشد. نقشه خارجی بنا به صورت پنج ضلعی به ابعاد 11/70 متر است که به ضلع شمال شرقی آن سردری بلند با غرفه های دو طبقه در طرفین اضافه نموده اند و محور اصلی بنا دقیقا با قبله تطبیق می نماید. از آنجا که این بقعه در فضای بازی واقع شده است و از هر سو نمایان است، همین امر سبب شده که معمار آن از سادگی دیوارهای بلند خارجی با ایجاد طاق نماهای متعدد بکاهد و با افزودن تزیینات کاشی کاری در لچکی های طاق نماهای مزبور، در نما تنوع ایجاد کند. به نظر شاردن این ساختمان از جهت هندسه بنا و مشرف بودن بر سایر گنبدهای تخت فولاد از امتیاز خاصی برخوردار است.

بابا رکن الدین شیرازی

نسب بابا رکن الدین

وی اصالتا از مردم بیضای فارس بود و بدین سبب بعضی از منابع نسبت بیضاوی را هم به لقب او افزوده اند. جابری انصاری نسبت انصاری را برای بابا رکن الدین ذکر نموده و او را از خاندان جابری انصاری شمرده است و بعضی از مؤلفان متأخر، به تبع او، آن را تکرار نموده اند، ولی این نسبت که در منابع قدیم ذکری از آن نیست ،پایه ای ندارد.

اساتید عرفان بابا رکن الدین

بابا رکن الدین در عرفان از شاگردان کمال الدین عبدالرزاق کاشانی (متوفی 736) و داود قیصری (متوفی 751) و نعمان خوارزمی بود، و در طریقت به سلسله سهروردیه انتساب داشت.

مهم ترین آثار بابا رکن الدین

مهم ترین اثر او توضیحی است فارسی بر فصوص الحکم ابن عربی که آن را به تشویق استادش، نعمان خوارزمی، در سال های 739ـ743 تألیف کرد و نصوص الخصوص فی ترجمة الفصوص نامید.

کتاب دیگری نیز به نام معلوم الخصوص من مفهوم الفصوص داشته که در زمان تألیف نصوص الخصوص ناتمام بوده، ولی در فهارس و کتابشناسی ها به آن اشاره ای نشده است.

به گفته شیخ آذری در جواهر الاسرار، بابا رکن الدین رساله ای نیز به نام قلندریه داشته است که امروز از آن نشانی در دست نیست.

اثر دیگر او توضیح التائیة الکبری از ابن الفارض (متوفی 632) است به نام کشف الضر فی نظم الدر که نسخی از آن موجود است.

او به فارسی نیز شعر می سروده و نمونه هایی از آن در نصوص الخصوص آمده است.

وجهه بابا رکن الدین در نزد مردم

بابارکن الدین نه تنها در هنگام حیات مورد احترام همگان بود، پس از مرگ نیز از روحانیت او استمداد می جستند و قبرش همیشه زیارتگاه خاص و عام بوده است. شیخ بهاءالدین عاملی (متوفی 1030) به بابا رکن الدین معتقد بوده و شاگردش محمدتقی مجلسی اول (متوفی 1070) در مشیخه توضیح من لا یحضره الفقیه داستان کرامت آمیزی درباره مزار بابا رکن الدین و شیخ بهاءالدین نقل نموده است.

مکاشفه شیخ بر سر مزار بابارکن الدین

علامه شیخ بهایی را ارادتی عجیب به زیارت مزار تخت فولاد بود و آمد و شد بسیار به این سامان داشت و در این مورد حکایت هایی نقل شده است، شیخ بهایی از معتقدان صدیق او بود و بسیار به زیارت قبر او می رفت و از باطن او مدد می جست.

در اواخر عمر شیخ بهایی که به همراه چند تن از طلاب برای زیارت قبر بابا رفته بود، واقعه ای عجیب رخ داد و شیخ را مکاشفه ای واقع شد که فقیه و محدث نامی ملا محمد تقی مجلسی، پدر علامه مجلسی، که خود در آن روز همراه شیخ بوده و واقعه را از نزدیک مشاهده نموده، در مشیخه توضیح عربی (من لا یحضره الفقیه) آورده است:

شیخ بهایی در هنگام زیارت و فاتحه خوانی بر سر مزار بابا رکن الدین صدایی از درون قبر می شنود. پس از اتمام مکالمه، شیخ برخاسته و عبای خود بر سر می کشد و بی آنکه با احدی تبادل نظر کند به خانه باز می گردد و در روی خود می بندد و خلوت اختیار می نماید به توبه و انابه.

مرحوم ملا محمدتقی مجلسی آن مکالمه را از جانب شیخ اینگونه بیان نمود:

آوایی از قبر شنیدم که فرمود: ای شیخ به فکر خود باش و به این معنی خبر وفات شیخ داده شد و از آن پس ترک معاشرت کرد و پس از شش ماه که از آن واقعه گذشت، در دوازدهم شوال 1030 هجری قمری به سرای جاودان شتافت.

به یاد داشته باشید برای سفر به اصفهان، همیشه می توانید انواعتور اصفهانرا در مرکز فروشگاهی مقایسه نموده و از فروشنده های معتبر بخرید.

تور اصفهان با کمترین قیمت